Berimbau deel 1: Het ontstaan van de Berimbau

Een interessant artikel waarin de ontwikkeling van de berimbau beschreven wordt is van Kay Schaffer (1977). Dit artikel is in 2007 vertaald door McHugh, de Engelse versie heet The berimbau-de-barriga And it´s toques. Voor dit stuk heb ik onder andere gebruik gemaakt van dit artikel.

De ontwikkeling van de Berimbau kent een lange en niet geheel duidelijke geschiedenis. Er wordt dus ook veel gespeculeerd over waar de Berimbau precies vandaan zou komen. De muziekboog zou één van de oudste muziekinstrumenten zijn. Sommige archeologen zeggen dat het is ontstaan naar aanleiding van de pijl en boog, andere beweren juist dat de muziekboog tot de pijl en boog heeft geleid. Of één van deze twee beweringen klopt zullen we nooit exact kunnen stellen. Interessant zijn echter de muurschilderingen in Frankrijk die dateren uit de periode rond 15.000 voor Christus. In deze muurschilderingen zijn afbeeldingen te zien van muziekinstrumenten die lijken op een primitieve Berimbau.

Veel capoeiristas denken dat de Berimbau is ontwikkeld in Brazilie, er zijn echter veel aanwijzingen tegen deze aanname. In 1881 waren al ontdekkingsreizigers, in Benguela (Afrika) die tekeningen maakten van een Berimbau achtig instrument. Het is zeer onwaarschijnlijk dat dit instrument, samen met de bijbehorende kennis over hoe het te maken/te bespelen etc. van Brazilie naar Afrika is overgebracht. De reden hiervoor is dat het bespeeld werd door arme lokale bevolking die normaliter nooit een dure en lange reis van Brazilie naar Afrika zouden kunnen maken. In 1889 beschreef Ladislau Batalha een muziekinstrument uit Angola dat bijna geheel overeenkomt met de Berimbau. In Angola zou dit instrument de Humbo worden genoemd. Een jaar later beschreef Dias de Carvalho de Rucombo uit Luanda, dit instrument komt tevens grotendeels overeen met de hedendaagse Berimbau. De inwoners bespeelden de Rucombo als een soort van ontspanning, zij bespeelden de Rucombo bijvoorbeeld in hun hutten. Rucombo bespelen noemden zij ´violam´. Andere namen die in andere streken in Afrika voor Berimbau achtige instrumenten gebruikt werden zijn: Bucongo of M´borumbumba.
De eerste harde bewijzen van het bestaan van Berimbaus in Brazilie dateren uit de periode 1832-1839. Pohl maakte een foto waarin een verkoper een Berimbau in zijn hand lijkt te hebben. De tekst die bij deze foto hoort, lijkt dit te bevestigen. De Fransman Debret maakte een tekening gebaseerd op zijn reis (1816-1831), hij beschreef hierbij de Urucongo, wat overeen lijkt te komen met de Berimbau. Andere synoniemen voor de Berimbau, die in literatuur over Brazilie terugkomen, zijn: Rucombo, Gobo, Burumbumba en Berimbau-de-Barriga.

Het onderstaande overzicht geeft een vergelijking van mogelijke synoniemen voor Berimbau tussen literatuur over Afrika en over Brazilie.

Afrika - Brazilie
Rucongo - Berrimbau-de-Barriga
Rucombo - Rucombo
Humbo - Urucongo
Hungo - Gabo
M´Borumbumba - Borumbumba

Opvallend is dat een aantal van deze woorden veel op elkaar lijken. Dit zou erop kunnen wijzen dat ze beiden dezelfde afkomst hebben welke zeer waarschijnlijk ligt in Afrika. Een voorlopige conclusie kan zijn dat de Berimbau niet ontwikkeld is in Brazilie maar dat de Berimbau een veel langere geschiedenis kent welke misschien wel terug te brengen is naar Frankrijk 15.000 v. C. De relatie tussen de Berimbau en capoeira zal in deel twee over de Berimbau behandeld worden.

dinsdag 1 december 2009