Capoeira heeft in een relatief korte tijd van ongeveer honderd jaar veel ontwikkelingen doorgemaakt. Dit schept binnen de Capoeira wereld vaak wat onduidelijkheid over welke stijlen er zijn en wat dan de verschillen zijn tussen deze stijlen. Er wordt dan ook wel eens verschillend over gedacht en gesproken. In mijn mening is er toch duidelijk onderscheid te maken tussen ten minste drie stromingen, deze zijn Capoeira Angola (traditionele Capoeira), Capoeira Regional (de Bimba) en Capoeira contemporânea (moderne Capoeira). De meeste onduidelijkheid bestaat over Capoeira contemporânea. Deze groep capoeiristas spelen normaalgesproken Capoeira Angola, Benguela en Capoeira Regional. De manier waarop zij Capoeira Angola spelen is echter anders dan de manier waarop Angoleiros (beoefenaars van de traditionele Capoeira Angola) Capoeira Angola spelen. Wanneer een moderne capoeirista Benguela of Regional speelt, speelt deze capoeirista deze stijl ook niet zoals Mestre Bimba het ooit bedoeld heeft. De manier waarop deze moderne capoeiristas capoeira spelen verschilt ook vaak nogal tussen verschillende groepen. Modern heeft voor verschillende mensen dus ook nog eens verschillende betekenissen. Het gevolg van deze onduidelijkheid is dat sommige Angoleiros over het Angola spel van de moderne capoeiristas zeggen dat het geen Capoeira Angola is. Voor mensen die Regional de Bimba beoefenen geldt ook dat zij onderscheid maken tussen hun Regional spel en dat van de Capoeira contemporânea. Kort samengevat kan gesteld worden dat Capoeira Angola, Regional de Bimba en contemporânea van elkaar verschillen. Hiernaast wordt binnen Capoeira contemporânea ook gesproken van Capoeira Angola, Benguela en Regional, echter dient men rekening te houden met het feit dat deze benamingen voor deze Capoeira vormen verschillen van de meer traditionele vormen. Bekende oude mestres gebruikten tevens verschillende toques. Ook zij gebruikte deze toques voor verschillende manieren van spelen. In zijn boek noteerde Waldeloir Rego (1968) dat respectievelijk Bimba, Pastinha en Waldemar de volgende toques gebruikten. Rego zei echter ook dat het voorkwam dat capoeiristas dezelfde toques verschillend benoemden. Mestre Bimba ( Manoel dos Reis Machado ) São Bento Grande Benguela Cavalaria Santa Maria Iuna Idalina Pastinha (Vicente Ferreira Pastinha) São Bento Grande São Bento Pequeno Angola Santa Maria Cavalaria Amazonas Iuna Waldemar (Waldemar da Paixão) São Bento Grande São Bento Pequeno Benguela Ave Maria Santa Maria Cavalaria Samongo Angolinha Gegê Estandarte Iuna In het volgende stuk zal ik de basis toques en de speelstijlen kort behandelen. Ik probeer hierbij een algemene en objectieve beschrijving te geven van de manier waarop deze toques in de contemporânea (moderne) Capoeira ingezet worden. De manier waarop de toques worden ingezet verschilt namelijk vaak per groep. De toques die ik zal behandelen worden in het volgende geluidsfragment gespeeld.
Angola en São Bento pequeno
Het Angola spel kan gezien worden als het meest traditionele spel. Spelers spelen op dit ritme vaak laag op de grond waar de balans en de lichaamsuitdrukking van de spelers erg belangrijk is. Het kan voorkomen dat deze twee toques in een roda tegelijkertijd gespeeld worden. Vaak speelt de Gunga dan Angola en de medio São Bento Pequeno. Het ritme van Angola kan hoger worden, dan wordt het Angola spel uiteraard ook sneller. Het Angola spel wordt tevens gekenmerkt door chamadas. Hierbij ‘roept’ de ene speler de ander door een stilstaande positie in te nemen (er zijn veel verschillende posities). De andere speler moet hier dan op reageren. De persoon die de chamada doet, zal vervolgens het spel laten hervatten. Het inzetten van chamadas is redelijk complex en ik zal hier dan ook niet verder op ingaan.
Benguela en São Bento grande de Angola
Mestre Bimba heeft ooit het Benguela ritme ontwikkeld. Hij noemde het destijds Banguela. Er zijn mestres die zeggen dat dit verschil in benaming komt door de tands des tijds. Met andere woorden Banguela en Benguela zijn hetzelfde, maar de benaming is in de tijd veranderd. Andere mestres zeggen dat dit verschil in benaming komt doordat Benguela staat voor de moderne manier van spelen en Banguela voor de manier van spelen die mestre Bimba daarvoor bedoelde. Dit toque is echter exact dezelfde. De voornaamste reden van mestre Bimba om dit ritme te ontwikkelen was de techniek van de capoeirista te verbeteren. Bovendien geeft dit ritme meer creatieve vrijheid voor de beginnende speler. Benguela kan ook gezien worden als het tussenritme tussen Angola en Regional. Dit ritme is voornamelijk vanaf het begin van de jaren 90 sterk in ontwikkeling. Er zijn bekende capoeira scholen die São Bento grande en Benguela verschillend gebruiken. In deze gevallen is het type spel van São Bento grande iets sneller en gevaarlijker. Er zijn tevens capoeira scholen die deze twee ritmes samen inzetten. Hierbij speelt de Gunga dan meestal Benguela en de Medio São Bento grande. Beide ritmes worden gekenmerkt door meer grondacrobatiek en meer draaitrappen dan Regional. Het spel is iets sneller en hoger dan Angola maar ook iets langzamer en lager dan Regional.
Sao Bento grande de Regional
Er bestaat een groot verschil tussen Regional de Bimba en het moderne Regional. Regional de Bimba kent bijvoorbeeld niet heel veel luchtacrobatiek zoals bij het moderne Regional spel wel het geval is. Het moderne Regional wordt tevens vaak gekenmerkt door snellere trappen en snellere bewegingen. Beoefenaars van Regional de Bimba zijn echter wel bekend met de sequenties van mestre Bimba en de cintura desprezada. Mestre Bimba ontwikkelde dit ritme en deze speelstijl om capoeira meer als vechtsport of zelfverdediging te kunnen gebruiken. Het spel dat bij dit ritme hoort kan dus ook gekenmerkt worden als hard en gevaarlijk. Dit spel is namelijk de vechtvariant van capoeira.
Iùna
Iúna wordt ook wel het spel van de mestres genoemd. Dit ritme wordt doorgaans gebruikt om de beste spelers te laten zien wat zij kunnen. Contact wordt tijdens dit spel vaak vermeden.