Mestre Pastinha 1889-1981
Waar mestre Bimba de grondlegger is voor de hedendaagse Capoeira, kan mestre Pastinha gezien worden als één van de belangrijkste personen binnen de Capoeira Angola. Overigens heette Capoeira Angola, in de tijd wanneer Pastinha met Capoeira begon, nog gewoon Capoeira en kreeg het de naam Capoeira Angola pas na de introductie van Capoeira Regional van mestre Bimba. De meeste, zo niet alle, Capoeira Angola groepen zijn op één of andere manier verbonden met mestre Pastinha, hieruit blijkt de belangrijkheid van deze persoon. Op internet is al veel informatie te vinden over deze mestre, voor wie meer wilt weten over deze mestre raad ik aan zijn naam gewoon even in Google in te typen. Informatie uit dit stuk komt voor een groot gedeelte uit het boek van mestre Bola Sete, 2001. A Capoeira Angola na Bahia.
Mestre Pastinha heeft Capoeira niet op dezelfde manier geleerd als nu gebruikelijk is. Zelf zei hij dat hij Capoeira heeft geleerd op tien jarige leeftijd en dat hij door een aaneenschakeling van toevalligheden met Capoeira in aanraking is gekomen. Mestre Pastinha was in 1899 een erg dunne tien jarige jongen. In de buurt waar Vicente Ferreira Pastinha woonde, woonde ook een veel grotere jongen die Honorato genoemd werd. Iedere keer toen Pastinha wilde gaan vliegeren, kwam deze oudere jongen naar hem toe en sloeg hij hem in elkaar. Op een dag zag een oudere man, mestre Benedito genaamd, dat de kleine Pastinha weer eens een gevecht verloor. ‘Kom op jongen’ zei mestre Benedito ‘je weet dat je hem niet kan verslaan omdat hij groter en ouder is dan dat jij bent (…) ik zal je iets van grootse waarde leren’. Mestre Benedito leerde Pastinha Capoeira, en één van de onderdelen was dat hij Capoeira leerde binnen een cirkel van stoelen, om zo de ‘Jogo de Dentro’ te leren. Toen mestre Pastinha zelf al 87 jaar oud was zei hij dat zijn mestre nog ouder was, toen hij Pastinha Capoeira leerde. Mestre Benedito vertelde Pastinha ook iets wat goede capoeiristas nu nog gebruiken. Hij zei namelijk: ‘Daag de jongen niet uit, maar laat hem langzaamaan merken wat je kunt’. Op een dag wilde de jongen weer met Pastinha vechten, de moeder van de jongen keek toe, wachtend op hoe haar zoon Pastinha in elkaar zou slaan. Toen Honorato Pastinha wilde aanvallen, liet Pastinha met één beweging zien wat hij kon, sindsdien respecteerde Honorato hem en werden zij zelfs bevriend.
Een reden dat Pastinha zo belangrijk is, is dat hij niet alleen gezien wordt als één van de beste Angoleiros (Capoeira Angola beoefenaars), maar ook omdat hij zichzelf heeft ingezet op Capoeira zo puur mogelijk te houden, zonder de fundamenten te verliezen. Je moet je voorstellen dat de overheid capoeiristas in die tijd hard aanpakten en dat de mooie tradities, de folklore en de fundamenten van Capoeira hierdoor verdwenen. Pastinha heeft zich altijd ingezet om ervoor te zorgen dat het oude Capoeira niet verdwijnt, ondanks dat dit in die periode erg moeilijk was. Hij zei zelf (in de 40’er jaren) dat criminelen de Capoeira bewegingen gebruikten om anderen aan te vallen en om wraak te nemen op rivalen en op de politie. Dit was volgens hem een treurige periode voor Capoeira omdat Capoeira niet meer werd gebruikt als gevecht tegen de slavernij en als folklore en traditie. Dit betekent echter niet dat Pastinha tegen de meer agressieve stijl van mestre Bimba was, er zijn geen documenten te vinden waar Pastinha of Bimba zich negatief over elkaar uitlaten. Samen met een aantal bekende mestres richtte Pastinha CECA op (Centro Esportivo de Capoeira Angola) waar hij de leiding over heeft gehad. De officiële stichting van de CECA vond plaats in 1952, mestre Pastinha zei zelf echter dat hij de CECA al in 1941 had opgericht en dat in 1952 de officiële formaliteiten pas rond waren. De keuze voor de naam Capoeira Angola kwam enerzijds om verschil te maken met het Capoeira Regional van mestre Bimba en anderzijds om de Afrikaanse afkomst er in te verwerken.
Mestre Pastinha was totaal geen vechtersbaas, ondanks dat had hij wel altijd een mes en twee scheermesjes opzak. Hij zei dat dit de beste verdediging was tegen brute kracht van tegenstanders. In zijn manuscripten schreef hij dat hij verschillende manieren had om zich te verdedigen tegen een mes, scheermesjes of andere wapens. Capoeiristas gebruikten in die tijd echter geen vuurwapens omdat capoeiristas volgens hem velen trucjes hadden. Mestre Pastinha was tegen het gebruik van typische Capoeira Regional bewegingen zoals meia-lua, rasteiras en chapas en hij heeft zelfs een lijst gemaakt met ‘verboden’ bewegingen waarvan hij dacht dat ze te agressief waren voor Capoeira Angola. Er zijn echter wel vele andere Capoeira Angola mestres die door de tijd heen een aantal van deze bewegingen in hun lessen opgenomen hebben. In 1981 stierf mestre Pastinha, hij was toen straatarm en nagenoeg blind. Één van zijn grootste zorgen was dat Capoeira Angola zou verdwijnen omdat hij dacht dat er te weinig mestres waren die er goed in konden lesgeven. Gelukkig is deze voorspelling niet uitgekomen en heeft Capoeira Angola na zijn dood een grote opleving doorgemaakt. Dit komt mede doordat Capoeira Angola door de hedendaagse capoeira docenten steeds vaker gerespecteerd wordt en doordat grote mestres zoals Joao Pequeno, Joao Grande (leerlingen van mestre Pastinha), Cobra Mansa, Jogo de Dentro en velen anderen aan de basis hebben gestaan van de groei van capoeira Angola in de afgelopen jaren.